PLACENTA_PL: Pierwsze polskie badanie niekomercyjne optymalizujące badania przesiewowe, prewencję i monitorowanie wczesnych ciężkich postaci niewydolności łożyska
Logo projektu:
Nr umowy:
2021/ABM/01/00015-00
Okres realizacji:
1.06.2021-31.05.2026
Wartość projektu:
9 456 912,50 zł
Kierownik projektu:
dr hab. Sebastian Kwiatkowski
Koordynacja administracyjna:
Izabela Kuczyńska
Streszczenie projektu:
Zgodnie z definicją zaproponowaną przez Orphanet niewydolność łożyska to choroba położnicza charakteryzująca się niewystarczającym dopływem krwi do łożyska podczas ciąży, powodująca zmniejszenie przezłożyskowego transportu tlenu i składników odżywczych do płodu. Pomimo, że należy ona do grupy chorób rzadkich (kod ORPHA: 439167, ICD10 – O36.5190) pozostaje jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności okołoporodowej zarówno noworodków jak i matek na całym świecie. Schorzenie to niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne, ekonomiczne i społeczne. Niewydolność łożyska objawia się jako stan przedrzucawkowy (PE - preeclampsia) u matki, a jako zaburzenie wzrastania u płodu (FGR - fetal growth restriction). W zależności od tego jak wcześnie pojawią się objawy, te dwie postacie
mogą występować oddzielnie lub razem. Aż 85% najcięższych postaci niewydolności łożyska występuje z zaburzeniami wzrastania płodu. Moment wystąpienia objawów w czasie ciąży ma kluczowy wpływ na przebieg choroby i rokowanie. Szczególnie jej wczesna postać wiąże się z wieloma powikłaniami u matki oraz u noworodka. Skrajna niewydolność łożyska, rozwijająca się przed 27 tygodniem ciąży występuje z częstością 5 na 10000 ciąż. Tak ciężkich postaci rejestrowanych rocznie w Polsce jest około 150 przypadków. Dotychczas nie zarejestrowano zadowalających metod leczenia niewydolności łożyska w Unii Europejskiej (UE). Na całym świecie nie ma również krajowego systemu badań przesiewowych w kierunku niewydolności łożyska. Jak wynika z najnowszych publikacji, wdrożenie wczesnego programu badań przesiewowych w kierunku niewydolności łożyska z następową profilaktyką, wykorzystującą produkt leczniczy jakim jest kwas acetylosalicylowy, w największym stopniu eliminuje występowanie najwcześniejszych i tym samym najcięższych postaci choroby. Potwierdzenie skuteczności stosowania w profilaktyce kwasu acetylosalicylowego według obecnych danych może zmniejszyć występowanie tej ciężkiej patologii o ponad 80%. W Polsce każdego roku skrajna niewydolność łożyska z towarzyszącym ograniczeniem wzrastania płodu rozwijająca się przed 27 tygodniem ciąży dotyka około 150 przypadków, jednakże postacie, które kończą się przed 34 tygodniem są liczniejsze i rokrocznie jest ich około 1000. Właściwa profilaktyka może zmniejszyć ich częstość, a tym samym zapewnić zupełnie inny zdrowotny start tak znacznej części populacji polskich noworodków. Zalety profilaktyki z wykorzystaniem kwasu acetylosalicylowego były przedmiotem licznych publikacji, dotychczas jednak nie były populacyjnie oceniane w Polsce.
Celem pierwszorzędowym projektu jest ocena skuteczności prewencji niewydolności łożyska z zastosowaniem kwasu acetylosalicylowego oraz sprawdzenie, jak duża część populacji polskiej może nie odpowiadać na jego działanie. Pacjenci i metoda badań: Badanie zostanie przeprowadzone na 10 000 kobiet w wieku powyżej 18 r.ż., w ciąży pojedynczej między 11 a 13.6 tygodniem ciąży. Wszystkie pacjentki zostaną poddane randomizacji do dwóch grup, a następnie będą poddane jednemu z dwóch modeli badań przesiewowych. W każdej z grup zostaną wyodrębnione pacjentki z niskim oraz wysokim ryzykiem wystąpienia wczesnych postaci niewydolności łożyska. W wyłonionej grupie wysokiego ryzyka zostanie podany kobietom ciężarnym 150 mg kwasu acetylosalicylowego dziennie, w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia wczesnej ciężkiej niewydolności łożyska. Profilaktyczne włączenie kwasu acetylosalicylowego ma szansę być skuteczne tylko w przypadku rozpoczęcia jego podawania przed 16 tygodniem ciąży. W dalszej części badania pacjentki w grupie wysokiego ryzyka będą monitorowane z wykorzystaniem badania USG lub badania USG w połączeniu z badaniem PREEK (ocena wskaźnika sFLT-1/PLGF) w zależności od ramienia badawczego w celu identyfikacji bardzo wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia powikłań. W kolejnych etapach zostaną przeprowadzone szczegółowe badania laboratoryjne, immunohistochemiczne, a także genetyczne i histopatologiczne u pacjentek z ciężką postacią choroby oraz u części kobiet z grupy wysokiego ryzyka wczesnej postaci niewydolności łożyska, u których objawy choroby nie wystąpiły. Ocenie zostanie poddany wpływ wystąpienia choroby na stan psychiczny pacjentek. Obydwie grupy wysokiego ryzyka będą oceniane za pomocą uznanych na świecie narzędzi ankietą STAI, edynburską skalą depresji i skalą poporodowego stresu pourazowego. Ostatni etap projektu zakłada opracowanie wyników, wniosków oraz przygotowanie publikacji i wystąpień w ramach konferencji naukowych. Wiadomo, że pewien odsetek pacjentek jest opornych na działanie aspiryny w przypadku dawki 150 mg jest to ok. 5% ciężarnych. Obecne wyniki jasno wskazują, że jednym z kluczowych czynników odpowiadających za końcowy efekt kliniczny jest tzw. compliance, czyli sumienne stosowanie się do zaleceń lekarskich. Unikatowym podejściem tego projektu jest zamierzone monitorowanie stężenia kwasu acetylosalicylowego u kobiet w ciąży oraz kontrola regularności przyjmowania leku. Planowane populacyjne badania przesiewowe na grupie 10000 kobiet umożliwia wyselekcjonowanie odpowiednio dużej grupy wysokiego ryzyka, co pozwala zaobserwować przypadki wczesnej niewydolności łożyska jak również, zgodnie z oceną statystyczną, wychwycić przypadki oporne na działanie kwasu acetylosalicylowego. 5 letni okres prowadzenia badania w tym 3 letni okres rekrutacji kobiet pozwoli ocenić proponowany schemat nie tylko od strony zdrowotnej i ekonomicznej, ale również przeanalizować optymalne rozwiązania logistyczne w tym digitalizacji nadzoru, które mogą zostać zastosowane w polskim systemie opieki zdrowotnej.
Oczekiwany wynik: Opracowanie efektywnego modelu badań przesiewowych z późniejszym wykorzystaniem kwasu acetylosalicylowego jako metody profilaktyki i obniżenie ryzyka wystąpienia ciężkich wczesnych postaci niewydolności łożyska w populacji kobiet w Polsce.
